Kayyum, mahkeme kararıyla bir kurum, şirket veya dernek gibi tüzel kişiliklerde geçici olarak yönetim yetkisini üstlenen bağımsız temsilciyi ifade eder. Kayyum ataması, ilgili organların veya mahkemelerin talebi doğrultusunda, yönetim boşluklarını doldurmak ve mal varlığını korumak amacıyla gerçekleştirilir. Bu yazıda kayyum kavramı, hukuki dayanakları, atama süreci, türleri, yetkileri ve ortaya çıkan eleştiriler derinlemesine ele alınıyor.
Kayyum Atamasının Hukuki Dayanakları
Kayyum atamasının temeli, Türk hukukunda özellikle Türk Medeni Kanunu ve İcra ve İflas Kanunu gibi düzenlemelerde bulunur. Mahkemeler bu kanun maddelerine dayanarak tüzel kişiliklerdeki yönetim aksaklıklarını gidermek amacıyla kayyum tayin edebilir ve atama gerekçelerini açık bir şekilde belirtir.
Kayyum Atama Süreci Nasıl İşler?
Kayyum talebi, genellikle şirket ortakları, alacaklılar veya ilgili bakanlık tarafından yapılır. Mahkeme ilk incelemede yeterli delil ve hukuki dayanak görmesi durumunda geçici veya sürekli kayyum atayabilir. Atama kararı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer ve kayyum, ilgili kurumun tüm belgelerine ve hesaplarına erişim hakkı elde eder.
Kayyum Türleri Nelerdir?
Kayyum uygulamaları, atama amacına göre farklılaşabilir ve her tür kendi özgün sorumluluk alanına sahiptir.
Şirket kayyumu
Şirket kayyumu, iflas tehlikesi altındaki veya yönetim anlaşmazlığı yaşayan şirketlerde atanan temsilcidir. Hedefi, şirketin faaliyetlerini sürdürülebilir kılmak ve alacaklı haklarını korumaktır.
Vakıf kayyumu
Vakıf kayyumu, vakıf senedine veya vakıf mallarına zarar veren, amaç dışı işlemler yapan vakıflarda görevlendirilir. Vakıf mallarının yönetimi, gelirlerin denetimi ve vakıf amaçlarına uygun harcamaların kontrolü gibi görevleri bulunur.
İcra kayyumu
İcra kayyumu, alacaklı talebiyle icra ve iflas masasında kurulan kayyumdur. Borçluya ait mal varlığı değerlerinin tespiti, haciz işlemlerinin yürütülmesi ve alacaklılara dağıtımı organize eder.
Kayyumun Görev ve Yetkileri
Kayyum, atandığı tüzel kişiliğin yönetim organlarının yerine geçerek defter, belge ve hesapları inceleme, faaliyet raporları hazırlama, varlıkların muhafazasını sağlama ve gerektiğinde mal satışı yapma yetkilerine sahiptir. Mahkeme onayıyla personel değişikliği gerçekleştirebilir, kurum adına dava açıp savunma yapabilir ve bütçe düzenlemeleri yaparak varlık yönetimini optimize eder.
Kayyum Atamasının Etkileri ve Eleştiriler
Kayyum atamaları, kurumlarda kısa vadede düzeni sağlasa da uzun vadede şeffaflık ve hesap verebilirlik sorunlarına yol açabilir. Eleştirmenler, kayyumun yerel temsilciliği zayıflatabileceğini, siyasi veya ekonomik baskılara açık hale getirebileceğini ve asli yöneticilerin hak kaybına uğrayabileceğini vurgular. Bu bakımdan uygulamanın sınırlarının net çizilmesi önem taşır.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda kayyum atamasıyla ilgili sık sorulan sorular ve yanıtları yer alıyor.
Kayyum nedir?
Kayyum, mahkeme tarafından bir tüzel kişiliğin yönetim yetkisinin geçici olarak devredildiği bağımsız temsilciyi ifade eder ve kurumun işleyişinin güvenli şekilde sürdürülmesi hedeflenir.
Kayyum ataması hangi durumlarda yapılır?
Kayyum ataması, şirketlerde yönetim kargaşası, vakıflarda mal varlığına zarar verilmesi veya borçlu tüzel kişiliklerin iflası halinde mağduriyetin önlenmesi amacıyla mahkeme kararıyla gerçekleştirilebilir.
Kayyum kim tarafından atanır?
Kayyum, ilgili hukuk mahkemesi tarafından Türk Medeni Kanunu veya İcra ve İflas Kanunu hükümlerine dayanarak atanır ve mahkeme kararı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Kayyum ne kadar süre görev yapar?
Kayyumun görev süresi, mahkeme kararında belirtilen süre, ilgili varlığın durumu veya kurumun yeniden yapılanma sürecinin tamamlanmasına kadar uzayabilir ve gerekirse ek süre ile uzatılabilir.
Kayyumun mali sorumluluğu var mı?
Evet, kayyum, kurum varlıklarının korunması ve yönetimi sürecinde doğrudan sorumlu tutulur; harcamalar ve mal satışı gibi işlemler mahkeme onayına tabidir ve hesap verme zorunluluğu bulunur.
Kayyum itirazı nasıl yapılır?
Kayyuma itiraz etmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler, mahkeme nezdinde itiraz dilekçesi vererek kararın kaldırılmasını talep edebilir; mahkeme itirazı değerlendirip yeni bir karar verebilir.
